Kuruluma Başlarken
Kuruluma geçmeden önce bir noktayı yeniden belirtmekte yarar var. Tüm BSD sistemler donanımı üreticinin belirttiği ticari marka veya ürün adı ile değil, donanım üzerinde bulunan yonga seti ile tanımlar. Dolayısıyla da donanımınızı desteklenen donanımlar listesinde bildiğiniz adı ile ararsanız bulamayabilirsiniz. Bu durumda yapabileceğiniz BSD sistemi kurup donanımınızın desteklenip desteklenmediğini görmek olacaktır.
Kurulum öncesi ilk işlem bilgisayarın BIOS ayarlarını değiştirmek olmalıdır. BIOS ayarlarından bilgisayarın açılış sırasını önce CD-ROM, ardından 3.5” disket ve son olarak sabit disk olacak şekilde ayarlamak olmalıdır. Bu yapılandırma ile eğer elinizdeki CD seti ile başlatamamanız durumunda disket ile sistemi başlatabilirsiniz. Eğer disket de işe yaramaz ise olağan şekilde disk üzerinde kurulu olan işletim sistemi ile başlatabilir ve olası bozuk CD veya disket kaynaklana sorunu yeni bir CD veya disket ile aşabilirsiniz.
BIOS yapılandırması ile ilgili bir diğer önemli nokta da bazı eski bilgisayarlarda BIOS bulunan “Plug and Play OS” seçeneğinin NO olarak ayarlanmasıdır. Bu ayar Windows işletim sistemi ailesinin tüm yapılandırmayı BIOS'tan bağımsız olarak gerçekleştirmesini sağlayan bir seçenektir. UNIX veya türevi bir işletim sistemi kullanacaksanız BIOS'un bazı donanım ayarlarını önceden yapmasında sakınca yoktur. BIOS tarafından gerçekleştirilen bu yapılandırma işletim sistemi tarafından esas alınır.
Donanım üreticileri farklı BIOS yazılımları sundukları için ayarlar farklılık göstermektedir. Bu nedenle hepsini ele almak olanaklı değildir. Bilgisayar ile sunulan kılavuzlar ve ilgili diğer belgelerde bu ayarlar ile ilgili bilgi bulabilirsiniz. Ayarlarınızı değiştirmeden önce mutlaka okuyun.
installXX.iso ve floppyXXy.fs
3 CD oluşan OpenBSD CD setini edindiyseniz herhangi bir dosya vb indirmeniz gerek yoktur. Ancak elinizde CD seti bulunmuyorsa yansılardan kurulum yapacağınız platform için hazırlanmış olan install49.iso ile floppy49.fs dosyası veya dosyalarını indirmeniz gereklidir. Bu dosyalar yansılarda ilgili platform ve sürüme ait olan dizin içerisinde yer alır. İndirdiğiniz dosyaların bütünlük kontrolünü yapmanız yerinde olacaktır. Bütünlük kontrolünden geçen dosyaları CD veya diskete yazabilirsiniz.
Açılış Disketi Oluşturmak
Güncel bilgisayarlarda 3.5” disket sürücüleri çoğunlukla bulunmaz ve yerlerinde kart okuyucular bulunur. Bazı bilgisayarlarda hatta bazı sunucularda bugün için halen disket sürücü ve CD/DVD-ROM birlikte yer alır. Disket sürücü kullanmak bozuk veya hatalı yazılmış CD/DVD-ROM dolayı sistemi başlatamadığınızda elinizin altında bir diğer sistem açılış kaynağı olarak kullanılabilir. Acil durumlarda işinize yarayacaktır.
OpenBSD için disket dosyası, kurmayı düşündüğünüz sürüm ve platforma ait dosyaların bulunduğu dizinde yer alır. Her bir platform için hazırlanan dosyaların sayısı farklıdır. Örneğin i386 dizininde floppy49.fs, floppy49B.fs ve floppy49C.fs dosyaları bulunurken, AMD64 için sadece floppy49.fs dosyası bulunur.
UNIX veya türevi bir sistem kullanıyorsanız dd(1) ile floppyXXY.fs dosyalarını diskete yazdırabilirsiniz. Dikset sürücü büyük bir olasılıkla /dev/fd0, /dev/floppy, veya /dev/rfd0 olarak tanımlıdır. Aşağıdaki komut ile dosyayı yazdırabilirsiniz.
dd if=floppy49.fs of=/dev/fd0
Kullandığınız diskette sorun varsa dd(1) işlemi tamamlamayıp hata verecektir. Disketi değiştirip yeniden komutu çalıştırın.
Eğer Windows NT çekirdeğini kullana bir Windows sürümü kullanıyorsanız DOS komut istemini başlatıp ntrw.exe kullanarak dosyayı diskete yazabilirsiniz.
C:> ntrw floppy33C.fs a:
Kurulum
Yazdığınız CD ya da hazırladığınız açılış disketi kullanarak sistemi başlatabilirsiniz. Bilgisayar olağan şekilde başladığında CD/disket ile sistem açılacak aşağıdakine benzer bir mesaj göreceksiniz.
CD-ROM: E0 Loading /4.9/AMD64/CDBOOT probing: pc0 mem[639k 1022M a20=on] disk: hd0+ cd0 >>OpenBSD/amd64 CDBOOT 3.15 boot>
Bu aşamada herhangi bir nedenle kurulumu durdurmak isterseniz 5 sn zamanınız var. Süre dolmadan komut yazmaya başlayabilirsiniz. Komut yazmaya başladığınız anda kurulum duraklayacak ve enter basana dek bekleyecektir. Herhangi bir tuşa basmazsanız kurulum başlayacaktır.
Kurulum uygulaması ilk olarak bilgisayarın donanımını denetleyip tanınan donanımlar için sürücüleri yükleyecektir. Ekranda mavi üzerine beyaz yazılar bu aşamada gerçekleşen işlemlerdir. Bütün bu işleri yapan kurulum uygulaması aslında basit bir kabuk programıdır. Kurulum için gereken tüm işlemleri gerçekleştirip sistemi çalışmaya hazır hale getirir. İlk bakışta bir kabuk programının kullanılmış olması garip gelebilir ama program oldukça basit ve son derece kullanışlıdır. Bu programın OpenBSD kullanmaya başladığım ilk günlerden bugüne kadar baktığımda önemli bir değişiklik geçirmediğini görebiliyorum. Bazı ufak tefek değişiklikler yapılmış olsa da bunlar işleyişi temelden yada önemli bir şekilde değiştirmemiştir. Dolayısıyla bunu ve izleyen diğer kurulum yazılarını ilerideki kruulumlar için referans alabilirsiniz.
Kurulum uygulaması sistemi denetleyip sürücüleri yüklemeyi bitirdikten sonra aşağıdaki mesajı döndürecek ve kurulum aşamasına geçmek sizden gelecek komutları bekleyecektir.
erase ^?, werase ^W, kill ^U, intr ^C, status ^T Welcome to the OpenBSD/amd64 4.9 installation program (I)nstall, (U)pgrade or (S)hell? I
(I)ntsall seçeneği sisteme OpenBSD kuracaktır. (U)pgrade seçeneği ise kurulu olan OpenBSD sürümünü kuracağınız sürüme güncellemek için kullanılacaktır. (S)hell ise bsd.rd yer alan araçları kullanabileceğiniz kabuk ortamına geçmenizi sağlar. Bu seçenekler başka yazıların konusu. ;) Kurulumu başlatmak için enter tuşuna basın. Kurulum uygulaması size kullanıma dair kısa bir açıklama yapıp ardından klavyenizi belirtmenizi isteyecektir.
(I)nstall, (U)pgrade or (S)hell? I At any prompt except password prompts you can escape to shell by typing '!'. Default answers are shown in []'s and are selected by pressing RETURN. You can exit this program at any time by pressing Control – C., but this can leave your system in an inconsistent state
Yukarıdaki mesaj size kurulum programından kullanıcı şifrelerinin tanımlandığı aşamalar hariç programı Control – C ile sonlandırabileceğinizi belirtir. Bunu yapmanızın sistemi karasız bir durumda bırakacağı uyarısını da ekler. Kurulum programı işleri kolaylaştırmak ve sadece basit bir kaç soruya yanıt vererek yaklaşık 10 dk içinde OpenBSD kurup kullanmaya başlamanızı sağlamak için tasarlanmıştır. Bu yaparken kullanıcıya yöneltilen sorulara öntanımlı yanıtlar sunar. Bu yanıtlar “[ ]” arasında belirtilir. Eğer sunulan öntanımlı seçenek sizin uygun ise doğrudan enter tuşuna basarak kabul edebilirsiniz. Değiştirmek için ise sadece sizin belirteceğiniz değer girip enter basmanız yeterlidir.
Klavyenizi tanımlamanız kuruluma için ikinci adımdır. OpenBSD öntanımlı seçeneğini [default] olarak tanımlar. Ancak bu ayarı değiştirmek kullandığınız klavye dilini atamak için de seçenek sunar. Yapmanız gereken desteklenen dili seçip enter basmanızdır. Bu aşamada sistem için öntanımlı olan yerel ayarınızı da yaptığınızı belirteyim.
Choose your keyboard layout ('?' or 'L' for list) [default] _
Klavye ve yerel ayarını belirtmek için desteklenen diller arasından seçim yapmak için ? yada L basarsanız size listeyi döndürüp yeniden klavyenizi seçmenizi isteyecektir. Türkçe kullanmak için tr yazıp enter basın. Size bir onay bildirimi döndürülecektir. Bu aşamadan sonra OpenBSD kurulumu tamamlandığında Türkçe olarak kullanılacaktır.
kbd: keyboard mapping set to tr
Sonraki adımda bilgisayarınız tanımlayan bir isim seçmeniz istenecek. Bilgisayarınıza bir izim vermeyebilirsiniz. Öte yandan bazı ağ servisleri vb için bilgisayarınızı tanımlayan bir isim kullanmak gerekebilir. Bu nedenle bir isim tanımlamanız yerinde olacaktır. Alan adınını girmeden sadece bilgisayar adını tanımlamanız yeterlidir. Örneğin “desktop0” gibi
Sytem hostname? (short form, e.g. 'foo') _
Bilgisayarınızın adını tanımladıktan sonra ağ yapılandırmasını aşaması gelir. Ağ yapılandırmasında BSD sistemler ağ donanımınızı sürücü ile tanımlar. Dolayısıyla da ağ kartınızı Linux dağıtımlarından alıştığınız şekli ile wlan0 veya eth0 olarak değil sis0, em0 vb olarak tanımlar. Ağ yapılandırmasında ip adresini statik olarak atayabileceğiniz gibi ön tanımlı olarak dinamik olarak seçebilirsiniz. Bu yapılandırma seçeneği IPv4 ve IPv6 için yapılabilir. Dinamik bir ip adresi kullanacaksanız ön tanımlı olarak sunulan DHCP kabul edin. Eğer statik ip yapılandırması tercih ediyorsanız kullanacağınız ip adresi, alt ağ maskesi, ağ geçidi, bilgisayarın alan adı, ile DNS sunucu adreslerini tanımlamanız gerekecektir. Yapılandırma tamamlandığında “Do you want any manual network configuration?” sorusuna “no” yanıtını verip bir sonraki adıma geçebilirsiniz. Aşağıdaki işlemler statik ip adresi -IPv4- ile kullanılarak gerçekleştirilen ağ yapılandırmasını göstermektedir.
Available network interfaces are: em0
Whichone do you wish to configure? (or 'done') [em0]
IPv4 adress for em0? (or 'dhcp' or 'none') [dhcp] 192.168.7.4
Netmask: [255.255.255.0]
IPv6 adress for em0: ('rtsol' or 'none') [none]
Default IPv4 route: (IPv4 adress, 'dhcp' or 'none') 192.168.7.1
DNS domain name (e.g. 'bar.com') [my.domain] elkotek
DNS name servers? (ip adress list or 'none') 192.168.7.1 192.168.7.2
Do you want any manual network configuration? [no] _
Ağ lartınız statik ip ile yapılandırılmış oldu. Dinamik ip _DHCP- kullanacak iseniz aşağıdaki görüldüğü gibi yapabilirsiniz.
Available network interfaces are: em0
Whichone do you wish to configure? (or 'done') [em0]
IPv4 adress for em0? (or 'dhcp' or 'none') [dhcp]
Issuing hostname-associated DHCP request for em0
DHCPDISCOVER on em0 to 255.255.255.255 port 67 interval 2
DHCPOFFER from 10.0.2.2 (52:54:00:12:35:00)
DHCPREQUEST on em0 to 255.255.255.255 port 67
DHCPACK from 10.0.2.2 (52:54:00:12:35:00)
bound to 10.0.2.15 - - reneval in 43200 seconds.
IPv6 adress for em0: ('rtsol' or 'none') [none]
Available network interfaces are: em0
Which one do you wish to configure? (or 'done') [done]
Using DNS domain name elkotekUsinf DNS name servers at 192.168.7.1
Do you want any manual network configuration? [no] _
Ağ yapılandırmasının tamamlanmasının ardından root şifresi atanacaktır. Root şifresinin tanımlanabilmesi için iki defa tanımlanması zorunludur.
Password for root account? (will not echo) Password for root account? (again)
Root şifresinin atanmasının ardından sshd(8) yapılandırıma aşaması gelecektir. Ön tanımlı olarak sshd(8) açılışta başlayacak şekilde ayarlanmıştır ama isterseniz açılışta başlatılmasını kapatabilirsiniz. Bun rağmen kurulumun ardından sistemin yeniden başlatıldığı sırada sshd(8) anahtarları oluşturulacaktır.
Start sshd(8) by default? [yes] no
Sistem saatinin otomatik olarak internet üzerinden ayarlanması için ntpd(8) kullnabilir. Öntanımlı olarak ntpd(8) daemon çalışır durumda değildir ancak çalıştırmak için “yes” komutunu vermek yeterli olur. Ntpd(8) çalıştıracak olursanız NTP sunucusunu tanımlamanız gerekecektir. Bunun için kullandığınız NTP sunucu adresini, örneğin pool.ntp.org gibi, tanımlamanız gerekecektir. Adres tanımlamandan öntanımlı -default- sunucu yapılandırmasını kullanabilirsiniz.
Start ntpd(8) by default? [no] yes
NTP server? ('hostname' or default) [default]
Eğer OpeNBSD sunucu olarak değil de masaüstü olarak kullanacaksanız X11 çalışması gerekecektir. OpenBSD kurulum uygulaması masaüstü, dizüstü sistemlerde X11 için öntanımlı olarak seçim yapmaktadır.
Do you expect to run X Window System? [yes]
X pencere sistemi açılışta XDM tarafında başlatılabilir. Bunun içinde XDM açılışta çalıştırılarak yapılabilir. Çalıştırmak için “yes” yazmanız gereklidir. X pencere sistemini elle başlatacaksanız XDM kullanmayabilirsiniz. Bu ön tanımlı değerdir.
Do you want the X Window System to be started by xdm(1)? [no]
Normal bir kullanıcı hesabı eklemek için kullanıcı adı, Kullanıcının tam adı ve soyadı ile bir parola atanması gereklidir.
Setup a user? (nter a lower-case loginname, or 'no') [no] goksin Full user name for goksin [goksin] Goksin Akdeniz Password for goksin account? (will not echo) Password for goksin account (again)
Kullanıcı hesabının ardınan sistem saatini kullanırken yararlanacağımız zaman diliminin tanımlanması gerekecektir. Zaman dilimini belirlemek için dil ayarlarındaki gibi “?” yazarak listeleyebilir ve doğru zaman dilimini seçebilirsiniz.
What timezone are you in? ('?' for list) [Europe/IStanbul]
Bu aşamadan sonra disk bölümleme aşamasına geçilmektedir. Sisteminizde bulanan diskler OpenBSD tarafından sd0 ve wd0 olarak tanımlanır. IDE/PATA diskler wd0,wd1, vb; SCSCI ve SATA diskler ise sd0, sd1 vb olarak isimlendirilir. OpenBSD kurulumunun bu aşamasında diskiniz bölümlendirip formatlayıp ardından da kurulum bileşenlerini ya uzak veya yerel sunucudan ya da kurulum CD kopyalayarak sabit diskinize kurup kurulumu tamamlayacaktır.
Available disks are: wd0 Which one is the root disk? (or 'done') [wd0] Disk: wd0 geometry: 7832/255/63 [125829120 Sectors] Offset: 0 Signature: 0xAA55 Starting Ending LBA Info: #: id C H S - C H S [ start: size ] ------------------------------------------------------------------------------- 0: 00 0 0 0 - 0 0 0 [ 0: ] unused 1: 00 0 0 0 - 0 0 0 [ 0: ] unused 2: 00 0 0 0 - 0 0 0 [ 0: ] unused *3: A6 0 1 2 - 7831 254 63 [ 64: ] OpenBSD Use (W)hole disk, used the (O)penBSD area, or (E)edit the MBR? [OpenBSD]
Disk bölümleme aşamasında boş bir diske kurulum yaptığım için tüm disk OpenBSD tarafından kullanılacaktır. Bunu yukarıda görebilirsiniz. BSD sistemlerde disk bölümleri DOS/MBR partition kavramından farklıdır. Yukarıda tek bir disk bölümü görüyorsunuz. Alında bu disk bölümü içerisinde BSD partition yer almaktadır. BSD sistemler dilim -slice- olarak çevirebileceğimiz yapılandırmayı kullanır. Dilim temel olarak kendi içinde partition barındıran bir disk bölümüdür. Diğer bir deyişle slice bir UNIX partition'dır. :)
UNIX partition yani slice oluşturulduktan sona bu slice kendi içerisinde bölümlere -partition- ayrılacaktır. Eğer özel bir yapılandırma durumu söz konusu değilse ve boş bir diske ilk defa kurulum yapıyorsanız otomatik olarak gerçekleştirilen bölümlemeyi kabul etmeniz yerinde olacaktır. Diğer bir işletim sistemi ile birlikte tek bir diski paylaştıracaksanız bu süreç farklı işleyecektir. Bunu sonraki yazılarda ele alacağım.
The auto-allocated layout for wd0 is: # size offset fstype [fsize bsize cpg] a: 1.0G 64 4.2BSD 2048 16384 1 # / b: 1.2G 2097216 swap c: 60.0G 0 unused d: 4.0G 4716480 4.2BSD 2048 16384 1 # /tmp e: 6.0G 13105088 4.2BSD 2048 16384 1 # /var f: 2.0G 25683648 4.2BSD 2048 16384 1 # /usr g: 1.0G 29877952 4.2BSD 2048 16384 1 # /usr/X11R6 h: 7.3G 31975104 4.2BSD 2048 16384 1 # /usr/local i: 2.0G 47340000 4.2BSD 2048 16384 1 # /usr/src j: 2.0G 51534304 4.2BSD 2048 16384 1 # /usr/obj k: 33.4G 55728608 4.2BSD 2048 16384 1 # /home Use (a)uto layout, [E]dit auto layaout, or create (C)ustom layout? [a]
Yukarıdaki bölümlemeyi kabul edip bölümlemeyi başlatıyoruz. Bölümleme işlemi bittikten sonra bölümler, bağlanma noktaları, dosya sistemleri ve seçenekleri döndürülecektir.
/dev/wd0a on /mnt type ffs (rw, asynchronous, local) /dev/wd0k on /mnt/home type ffs (rw, asynchronous, local, nodev, nosuid) /dev/wd0d on /mnt/tmp type ffs (rw, asynchronous, local, nodev, nosuid) /dev/wd0f on /mnt/usr type ffs (rw, asynchronous, local, nodev) /dev/wd0g on /mnt/usr/X11R6 type ffs (rw, asynchronous, local, nodev) /dev/wd0h on /mnt/usr/local type ffs (rw, asynchronous, local, nodev) /dev/wd0j on /mnt/usr/obj type ffs (rw, asynchronous, local, nodev, nosuid) /dev/wd0i on /mnt/usr/src type ffs (rw, asynchronous, local, nodev, nosuid) /dev/wd0e on /mnt/var type ffs (rw, asynchronous, local, nodev, nosuid)
Disk bölümleme işlemi tamamlandıktan sonra kurulum bileşenleri kurulacaktır. Yapmanız gereken kurulacak olan bileşenleri seçip dosyaların kopyalanması işlemini başlatmak olacaktır. Eğer kurulum için installXX.iso CD yazıp yada resmi CD setini kullanıyorsanız kurulum bileşenleri CD içerisinde yer almaktadır. CD seçeneği, CD kurulum yapıyorsanız ön tanımlı olarak seçilecektir. Enter bastığınızda optik sürücü kontrol edilecek ve içerisinden kurulum bilenleri okunup size kurmak istediklerinizi belirtmeniz istenecektir.
Let's intsall the sets! Location of the sets? (cd disk ftp http or 'done') [cd] Available CD-ROMS are cd0 Which one contains the install media? (or 'done' [cd0] Pathname to the sets? (or 'done') [4.9/amd64]
Kurulum bileşenlerinin bulunduğu dizini belirttikten sonra seçim aşamasına geçilir. Bu aşamada daha önceden verdiğiniz yanıtlara bağlı olarak kurulum bileşenleri ön tanımlı olarak seçilip sunulacaktır. Kurmak istemediğiniz bir bileşeni çıkarmak için “-bileşen_adı” olarak yazıp enter basarak çıkarabilirsiniz. Birden çok bileşen adını benzer şekilde yazarak bir seferde belirttiklerinizi çıkarabilirsiniz. Veya eklemek için de “-” yerine “+” yazarak aynı şekilde seçim işlemini gerçekleştirebilirsiniz. -all hepsini kaldırır ve +all ise hepsini ekler. Seçim işlemi bittiğinde “done” yazıp enter basarak bileşenleri kurabilirsiniz. Eğer ön tanımlı kurulum sizin için uygun ise doğrudan enter basarak kurulumu tamamlayabilirsiniz.
Select sets by entering a set name,a file name pattern or 'all'. DE-select sets by prepending a '-' to the set name, file name pattern or 'all'. Selected sets are labelled '[X]'. [X] bsd [X] etc49.tgz [X] xbase49.tgz [X]xserv49.tgz [X] bsd.rd [X] comp49.tgz [X] xetc49.tgz [ ] bsd.mp [X] man49.tgz [X] xshared49.tgz [X] base49.tgz [X] games49.tgz [X] xfont49.tgz Set name(s)? (or 'abot' or 'done') [done] bsd 100% |*************************************| 8733 KB 00:03 bsd.rd 100% |*************************************| 7017 KB 00:02 base49.tgz 100% |*************************************| 14104 KB 00:41 etc49.tgz 100% |*************************************| 507 KB 00:00 comp49.tgz 100% |*************************************| 63683 KB 00:39 man49.tgz 100% |*************************************| 9121 KB 00:06 game49.tgz 100% |*************************************| 2648 KB 00:01 xbase49.tgz 100% |*************************************| 12700 KB 00:11 xetc49.tgz 100% |*************************************| 73013 00:00 xshare49.tgz 100% |*************************************| 2969 KB 00:04 xfont49.tgz 100% |*************************************| 38486 KB 00:27 xserv49.tgz 100% |*************************************| 21631 KB 00:13 Location of the sets? (cd disk ftp http or 'done') [done]
Bileşenlerin kurulumu tamamlandıktan sonra enter basarak kurulumun son aşamasına geçilir.
Saving configuration files...done. Generating initial host.random file...done. Making all device nodes...done. CONGRATULATIONS' Your OpenBSD install has been successfully completed! To boot the new system, enter 'reboot' ath the command prompt. When you login to your new system the first time, please read your mail using the 'mail' command. #
Kurulum tamamlandı. Sistemi yeniden başlatmak için reboot komutunu verin. Sistem yeniden başladığında OpenBSD sisteminize tanımadığınız kullanıcı hesabını ile giriş yapabilirsiniz.
Openbsd ile squid kurmak istiyorum. yazdıklarınız çok yardımcı oldu çok teşekkürler.
YanıtlaSilYararlı olduğuna menun oldum. Kolay gelsin.
YanıtlaSil